Czy w umowie spółki można ograniczyć działania konkurencyjne menedżera?

Wprowadzenie do spółki menedżera wiąże się z ryzykiem, że wykorzysta on wiedzę o funkcjonowaniu spółki i założy firmę konkurencyjną. Co prawda, wykorzystanie tajemnicy przedsiębiorstwa do założenia konkurencyjnej firmy stanowi przestępstwo zagrożone nawet karą pozbawienia wolności, jednak w praktyce trudno jest czasami wyegzekwować odpowiedzialność na podstawie samych przepisów prawa, bez odpowiednich zabezpieczeń umownych. W związku z tym, zanim menedżer uzyska dostęp do wszystkich informacji o firmie, warto zabezpieczyć się umownie przed ich wykorzystaniem do stworzenia działalności konkurencyjnej. Odpowiednie zapisy kontraktowe, w tym kary umowne czy gwarancyjne, mogą uprościć egzekucję takich zobowiązań, a w rezultacie wpływać prewencyjnie na działania stron umowy.

Spółki kapitałowe

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych członek zarządu spółki kapitałowej nie może bez jej zgody zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej czy osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Jest to podstawowe zabezpieczenie przed nielojalnym wykorzystaniem informacji o spółce przez menedżera.

W przypadku naruszenia przez niego zakazu konkurencji możliwe jest odwołanie go z zarządu spółki oraz dochodzenie odszkodowania. W praktyce jest to czasochłonne i skomplikowane. Nie można też wykluczyć sytuacji, w której menedżer po jakimś czasie sam zrezygnuje z zarządu i założy konkurencyjną firmę, gdy zakaz konkurencji nie będzie go już obowiązywał. W związku z tym, decydując się na wprowadzenie do spółki nowego wspólnika i powierzenie mu funkcji członka zarządu, warto odpowiednio wcześnie zabezpieczyć się na wypadek podjęcia przez niego działalności konkurencyjnej. Warto zrobić to na dwóch płaszczyznach
– zarówno w umowie spółki, jak i w dodatkowym porozumieniu. Jeśli menedżer w celach motywacyjnych otrzymał udziały w spółce, w umowie spółki warto przewidzieć możliwość pozbawienia go tych udziałów w przypadku podjęcia działalności konkurencyjnej. W tym celu można wprowadzić do umowy zapis o umorzeniu udziałów w przypadku naruszenia zakazu konkurencji. Dodatkowo warto zawrzeć osobne porozumienie i przewidzieć w nim choćby zapłatę kary umownej w przypadku naruszenia zakazu konkurencji.

Spółki osobowe

Również w spółkach osobowych (np. jawna, komandytowa) przepisy Kodeksu spółek handlowych zobowiązują wspólników do powstrzymywania się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki, a więc m.in. od prowadzenia działalności konkurencyjnej. Na wspólniku, który ten zakaz naruszy, ciąży ustawowy obowiązek wydania spółce korzyści, jaką osiągnął, naruszając zakaz konkurencji, oraz naprawienia szkody, jakiej doznała spółka. Z powyższym roszczeniem może wystąpić każdy z pozostałych wspólników spółki. Kwestii prowadzenia działalności konkurencyjnej przez wspólnika nie warto pozostawiać przepisom ustawy. Przed wprowadzeniem do spółki nowego wspólnika można np. zawrzeć z nim porozumienie, w którym uregulowane zostaną sankcje za naruszenie zakazu konkurencji. W takim porozumieniu dobrze jest przewidzieć wysoką karę umowną, która z jednej strony będzie odstraszać przed założeniem działalności konkurencyjnej, a z drugiej ułatwi dochodzenie zapłaty od nielojalnego wspólnika.

Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi artykułami, w których poruszamy tematy takie jak: dziedziczenie firmy lub spis inwentarza.

W przeciwieństwie do spółki z o.o. w umowie spółki osobowej nie można zawrzeć mechanizmu działającego podobnie jak umorzenie udziału. Skutek ten można jednak osiągnąć np. poprzez zawarcie z nowym wspólnikiem umowy opcji nabycia jego ogółu praw i obowiązków w spółce za symboliczną kwotę w przypadku podjęcia przez niego działalności konkurencyjnej. W praktyce wzmocni się to poprzez nieodwołalne pełnomocnictwo, które pozwoli wyłączyć nielojalnego menedżera ze spółki.

Podstawa prawna: art. 56, art. 211, art. 293, art. 380 k.s.h.; art. 23 ustawy
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Kacper Ziniak

Powrót do PYTANIA I ODPOWIEDZI

Więcej na ten temat znajdziesz w książce „Zmiana warty”. Zamów już dziś!

Inne artykuły na ten temat: