Sukcesja firmy po śmierci właściciela – co należy wiedzieć?

Dziedziczysz firmę, ale nie wiesz na co zwrócić szczególną uwagę? Dowiedz się jakie kroki należy podjąć w ramach sukcesji firmy po śmierci właściciela. Uporządkuj swoją wiedzę, a to pozwoli Ci uniknąć błędów związanych z dziedziczeniem firmy.

Dlaczego planowanie spadkowe jest tak ważne?

Sytuacje kryzysowe często ujawniają różnice zdań wśród wspólników czy ich następców. Można temu zapobiec planując odpowiednie postanowienia umów, które bardzo często mogą zostać odpowiednio ukształtowane przez ich strony. Możliwe to jest jednak tylko, gdy towarzyszy temu refleksja, że umowa (statut) spisywana jest nie tylko na czas pokoju, gdy dzieli się owoce sukcesów, ale także na czas, gdy mogą się pojawić różnice zdań, sprzeczne interesy czy różne wizje przyszłości.

Z naszych badań wynika, że niestety wiele firm jest zakładanych przy dość ubogich zapisach umów, co może prowadzić do powstania sporów wśród wspólników i ich następców prawnych, nierzadko skutkujących poważnym rozłamem oraz w skrajnych przypadkach pokrzywdzeniem części z nich czy kompletnym paraliżem działalności. Co warto podkreślić nie stoją temu naprzeciw spokrewnienie, zaprzyjaźnienie czy wieloletnia współpraca udziałowców czy ich rodzin.

Planowanie spadkowe – jakie wyróżniamy testamenty?

Przygotowując się na najgorsze warto zastanowić się nad sporządzeniem testamentu, w którym można z góry przewidzieć, kto otrzyma majątek spadkowy w tym przedsiębiorstwo lub udział w przedsiębiorstwie, akcje czy udziały i na jakich zasadach.

Korzyści wynikające z określenia spadkobierców w testamencie można w podobny, a nawet pełniejszy sposób wykorzystać stosując rozwiązania fundacji rodzinnej. Zalety i możliwe postanowienia stosowane w testamencie i FR wskazujemy w artykule Przewodnik po dziedziczeniu z testamentu i dziedziczeniu z wykorzystaniem fundacji rodzinnej.

Planowanie spadkowe – zapis windykacyjny (Planowanie spadkowe a dziedziczenie przez małżonka)

W powyższym kontekście warto pamiętać o możliwości poczynienia w testamencie zapisów windykacyjnych. Pozwalają one przekazać konkretny składnik majątku dla określonej osoby. Osoba, która otrzyma odpowiedni zapis, w pewnych warunkach nie będzie mogła ubiegać się o zachowek. Ponadto, jeśli przedsiębiorca posiada małoletnie dzieci, warto zastanowić się nad możliwością ustanowienia dla nich specjalnego przedstawiciela, który będzie zarządzał majątkiem spadkowym aż do uzyskania przez dzieci pełnoletności. Dlatego kiedy przedsiębiorca nie jest pewny, czy dobre dla dzieci będzie, jeśli o majątku spadkowym będzie decydować jego małżonek (jako przedstawiciel ustawowy), to skorzystanie z takiego narzędzia może okazać się rozsądne. Przedstawicielem może zostać jakakolwiek osoba, która pod nadzorem sądu będzie zarządzać majątkiem spadkowym.

Przedsiębiorstwo w spadku jako płatnik PIT i VAT

W przypadku ustanowienia zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje metodę opodatkowania po zmarłym przedsiębiorcy (jest podatnikiem PIT). • Do końca roku podatkowego dochody przedsiębiorstwa w spadku opodatkowane są na dotychczasowych zasadach, tj. z zastosowaniem skali podatkowej, 19% stawki podatku liniowego lub zastosowaniem zryczałtowanych form opodatkowania (ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub karty podatkowej). W kolejnym roku podatkowym przedsiębiorstwo w spadku może wybrać inną metodę opodatkowania.

Na gruncie VAT również przyjęto także założenie, że przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje działalność do momentu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Majątek i spadkobiercy zmarłego

Pierwszym krokiem, który warto podjąć jest ustalenie jaki majątek pozostawił po sobie spadkodawca i weryfikacja czy firma, którą dziedziczysz, posiada długi. Istotnym elementem sukcesji firmy jest również ustalenie kręgu spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy. Może się okazać, że nie jesteś jedyną osobą powołaną do spadku a wówczas nie będziesz mógł podejmować działań w ramach przedsiębiorstwa bez zgody pozostałych spadkobierców (np. powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga zgody spadkobierców, którzy posiadają udział w przedsiębiorstwie większy niż 85/100).

Sukcesja firmy a podatki

Pamiętaj, że nie zawsze będziesz zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn. Możesz być zwolniony z opodatkowania, musisz jednak spełnić odpowiednie kryteria. O zwolnieniu z podatku od spadków i darowizn pisaliśmy już w artykule: Kiedy nie płaci się podatku od spadków i darowizn?

Zarządca sukcesyjny a sukcesja

Kim jest zarządca sukcesyjny? Otóż zarządcą sukcesyjnym jest osoba fizyczna, która musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych oraz która zostaje wyznaczona do zarządzania firmą po śmierci jej właściciela.

Sukcesję firmy ułatwia powołanie zarządcy sukcesyjnego jeszcze za życia przedsiębiorcy. Umożliwia to płynne funkcjonowanie działalności gospodarczej po śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli jednak zarządca sukcesyjny nie został powołany za życia przedsiębiorcy, nic straconego, taka możliwość istnieje jeszcze 2 miesiące po śmierci przedsiębiorcy.

Sukcesja w firmie? Zobacz nasz krótki instruktaż!

Warto pamiętać, iż powołanie zarządcy sukcesyjnego nic nie kosztuje, a procedura nie jest skomplikowana.

Więcej przydatnych informacji o zarządzie sukcesyjnym możesz znaleźć w innym artykule na naszej stronie: Kto to jest zarządca sukcesyjny i jaki jest zakres jego działania?

Weryfikacja umów oraz „przedłużenie” czasu

Elementem sukcesji firmy po śmierci właściciela jest również dopilnowanie formalności związanych z kontynuowaniem zawartych umów przez przedsiębiorcę.

Jeśli dziedziczysz firmę, pamiętaj o poniższych punktach:

  • Zweryfikuj czy umowy zawarte z kontrahentami będą kontynuowane.
  • Sprawdź, co zrobić, aby umowy z pracownikami nie wygasły.
  • Pamiętaj również, że wszelkie licencje/koncesje co do zasady wygasają z momentem śmierci przedsiębiorcy, istnieje jednak możliwość, aby je „przedłużyć”.

Jeżeli odpowiednio się przygotujesz, poradzisz sobie z sukcesją firmy po śmierci właściciela. Może Tobie pomóc w tym nasz praktyczny poradnik o sukcesji „Zmiana warty”, w którym znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania.

Sukcesja firmy a wprowadzenie zewnętrznego menedżera

Jeżeli nie czujesz się pewnie w dziedzinie biznesu pozostawionego w spadku albo masz inne zobowiązania zawodowe, a chciałbyś kontynuować działalność spadkodawcy, przemyśl wprowadzenie do firmy zewnętrznego menedżera. Zatrudnienie kompetentnego pracownika, który będzie sprawnie zarządzał firmą, umożliwi dynamiczny rozwój biznesu, a jednocześnie Ty, jako sukcesor, będziesz miał kontrolę nad firmą.

Co to sukcesja? – sukcesja nie oznacza końca, jest to mądre przekazanie sterów firmy przez nestora na rzecz następcy.

Co to jest sukcesja firmy?

Stanowi sposób na kontynuację działalności przedsiębiorstwa w rękach następnego pokolenia, managera lub innych osób. Zapewnia to przetrwanie firmy w szczególności poprzez ochronę majątku, kontraktów i miejsc pracy. Sukcesja firmy oznacza przekazanie przez poprzednika (nestor) swojemu następcy (sukcesor) władzy i własności nad przedsiębiorstwem. W skutek sukcesji sukcesor wchodzi w ogół praw i obowiązków związanych z firmą.

Co to jest sukcesja firmy po śmierci właściciela?
Wraz ze śmiercią właściciela firmy jego przedsiębiorstwo uzyskuje status „przedsiębiorstwa w spadku”. Od tego momentu za prowadzenie spraw przedsiębiorstwa w spadku odpowiedzialny jest zarządca sukcesyjny (o ile został wyznaczony) lub spadkobiercy przedsiębiorcy. Jest to  wstąpienie w prawa i obowiązki właściciela firmy zgodnie z przygotowanym planem oraz dokumentacją, w szczególności sukcesja firmy po śmierci właściciela odbywa się na podstawie testamentu, porozumień wspólników, umów i innych dokumentów wewnętrznych.

Sukcesja firmy po śmierci właściciela w ramach fundacji rodzinnej

Rozwiązaniem, które może znacząco pomóc w sukcesji firmy jest wykorzystanie fundacji rodzinnej. Przede wszystkim może służyć ona do przygotowania kompleksowej sukcesji przedsiębiorców, umożliwiając im kumulację rodzinnego kapitału, a jednocześnie zabezpieczając majątek na lata. Co ciekawe, fundacja rodzinna może służyć także do bieżącego prowadzenia działalności już za życia fundatora. 

O tym, jak może wyglądać sukcesja biznesu w ramach fundacji rodzinnej, wskazujemy w artykule Fundacja rodzinna: Odpowiednia strategia biznesowa? Ograniczenia, ryzyka i korzyści.   

Karolina Matkowska, Jacek Miłaszewski

Inne artykuły na ten temat: