Jakie są podstawowe zasady dziedziczenia ustawowego?

Planowanie sukcesji warto rozpocząć od podjęcia decyzji, czy spadkodawca sporządzi testament, czy pozostawi kwestię dziedziczenia ustawie. Więcej na ten temat można przeczytać w odpowiedzi na pytanie: Czy lepiej sporządzić testament, czy zdać się na dziedziczenie ustawowe?

Spadkodawca przed śmiercią ma możliwość podjęcia decyzji, kto i w jakich częściach będzie po nim dziedziczył. Jeżeli jednak tego nie uczyni, dziedziczenie będzie odbywało się zgodnie z zasadami opisanymi w Kodeksie cywilnym, wymienionymi niżej. Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego firmy? W pierwszej kolejności dziedziczą: małżonek, dzieci oraz wnuki zmarłego (w przypadku śmierci któregoś z dzieci lub odrzucenia przez nie spadku).

Poniżej przedstawiamy kilka przykładów dziedziczenia ustawowego firmy, które pomogą zrozumieć te zasady.

Kolejność dziedziczenie przykłady

Spadkodawca ma jednego syna. Żona i córka spadkodawcy nie żyją. Spadkodawca ma dwie wnuczki po zmarłej córce. W chwili śmierci spadkodawcy spadek po nim dziedziczą syn oraz wnuczki. Synowi przypada ½ spadku, natomiast wnuczkom po ¼ (½ z części przypadającej ich matce).

W przypadku braku:

  • dzieci i wnuków spadek dziedziczą małżonek i rodzice zmarłego;
  • dzieci, wnuków i małżonka cały spadek dziedziczą rodzice zmarłego;
  • dzieci, wnuków, małżonka i rodziców zmarłego, spadek przypada rodzeństwu zmarłego i jego dzieciom (w przypadku śmierci któregoś z rodzeństwa lub odrzucenia przez nie spadku).

Ustawa przyznaje zatem największe uprawnienia potomkom (dzieciom, wnukom) oraz małżonkowi spadkodawcy. To oni, co do zasady, są zawsze uprawnieni do dziedziczenia w przypadku braku testamentu. Dopiero w sytuacji, w której spadkodawca nie pozostawia po sobie potomków, razem z małżonkiem uprawnieni do dziedziczenia są rodzice zmarłego.

Dziedziczenie przez rodzeństwo

Rodzeństwo spadkodawcy dziedziczy dopiero w sytuacji, w której zmarły nie pozostawia dzieci i wnuków, nie żyją także jego małżonek oraz rodzice. Co więcej, poprzez rodzeństwo należy rozumieć także rodzeństwo przyrodnie, choć przepisy dziedziczenia ustawowego firmy nie wskazują tego wprost.

Jak przygotować się do sukcesji? Zobacz nasz instruktaż!

Dziedziczenie przez rodzeństwo – przykład

Spadkodawca nie ma dzieci, wnuków ani małżonka. Nie żyją także jego rodzice. Jego jedynymi krewnymi są siostra i dwóch braci. Wiele lat wcześniej rodzice spadkodawcy się rozwiedli, a jego ojciec miał syna z drugiego małżeństwa, z którym spadkodawca nie utrzymywał żadnego kontaktu.

Spadkodawca zostawia po sobie majątek o wartości 1 000 000 zł. Nie sporządził testamentu, ponieważ myślał, że cały majątek odziedziczy jego rodzeństwo po równo. Nie wiedział jednak, że razem z rodzeństwem biologicznym dziedziczy jego brat przyrodni w częściach równych, a spadek zostaje podzielony na cztery osoby.

Najstarszy z braci zmarł przedwcześnie. Miał żonę i dwie córki (bratanice spadkodawcy). Po śmierci spadkodawcy część udziału spadkowego przypadającego na brata spadkodawcy jest dzielona pomiędzy jego córki po połowie. Każda z bratanic spadkodawcy odziedziczy ⅛ majątku spadkodawcy. Małżonka zmarłego brata nie jest uprawniona do dziedziczenia po spadkodawcy, ponieważ nie jest jego krewną.

Przepisy szeroko określają krąg osób uprawnionych do dziedziczenia ustawowego firmy. Nawet jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy nie ma nikogo z jego najbliższej rodziny, tj. dzieci, rodziców, małżonka, rodzeństwa, dziadków, spadek przypada dalszym krewnym, tj. wujostwu, kuzynostwu itd.

W innych artykułach i wpisach poruszamy powiązane tematy takie jak: dziedziczenie firmy po śmierci właściciela lub dziedziczenie działalności gospodarczej.

Dziedziczenie ustawowe przykład

Spadkodawca w chwili śmierci nie miał dzieci, żony ani rodzeństwa. Nie żyją też jego rodzice. Matka spadkodawcy była jedynaczką, natomiast ojciec miał siostrę, która nadal żyje. Spadek po spadkodawcy w całości przypada ciotce, ponieważ jest najbliższą rodziną spadkodawcy.

Warto pamiętać, że gdy spadkodawca w chwili śmierci nie ma żadnych krewnych, jego majątek dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania, a kiedy nie da się ustalić tego miejsca – Skarb Państwa. Jest to bardzo istotne zwłaszcza w sytuacji, w której spadkodawca chciałby oddać w spadku swój majątek osobom niespokrewnionym (np. swojemu partnerowi życiowemu, z którym nie jest w związku małżeńskim). Dziedziczenie ustawowe firmy nie ma tutaj zastosowania. Jeżeli spadkodawca chce, żeby taka osoba dziedziczyła po nim majątek, musi sporządzić testament. W przeciwnym razie całość majątku odziedziczy gmina.

Podstawa prawna: art. 931–935, art. 1020 k.c.

Michał Walczak

Inne artykuły na ten temat: