Spółka cicha i umowa powiernictwa – na czym to polega i jak wpływa na spadkobranie?

Z różnych powodów przedsiębiorcom może zależeć na zachowaniu anonimowości w prowadzonej firmie. Zdarza się, że za danym biznesem stoi więcej osób lub inne osoby aniżeli te widoczne w rejestrach. Popularnymi sposobami zachowania poufności są spółki ciche i umowy powiernictwa.

Czym charakteryzuje się spółka cicha?

Spółka cicha jest formą współpracy między dwoma podmiotami (osobami fizycznymi lub prawnymi), która obecnie nie jest uregulowana w jakichkolwiek przepisach, w związku z czym znajduje do niej zastosowanie zasada swobody umów. Istota współpracy w ramach spółki cichej sprowadza się do tego, że jeden podmiot prowadzi zarejestrowaną działalność gospodarczą, a drugi podmiot, którego udział w prowadzonej działalności nie jest nigdzie widoczny, otrzymuje zyski wypracowane w ramach tej działalności (wspólnik cichy). Podstawą do otrzymywania zysków przez wspólnika cichego jest wniesiony do prowadzonej jawnie działalności wkład, którym mogą być środki pieniężne, majątek rzeczowy, know-how lub świadczenie pracy. Spółkę cichą można też wykorzystać przy współpracy z menedżerem, w sytuacji gdy jednej ze stron zależy na poufności.

W związku z tym, że spółka cicha nie jest uregulowana w żadnych przepisach, wszelkie kwestie wzajemnej współpracy powinny zostać starannie określone w umowie między wspólnikami. W szczególności warto pamiętać, żeby w umowie znalazły się zasady wzajemnych rozliczeń, a także zapisy regulujące konsekwencje śmierci, likwidacji lub upadłości jednego ze wspólników.

Śmierć lub zakończenie działalności a dalsze funkcjonowanie cichej spółki

Śmierć, likwidacja lub upadłość wspólnika spółki cichej może oznaczać zakończenie jej istnienia. W takiej sytuacji spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy (likwidator, syndyk) powinni rozliczyć się z pozostałym wspólnikiem, w tym zwrócić mu wniesiony przez niego wkład, w przypadku gdy umowa spółki to przewidywała. Nie ma przy tym przeciwwskazań, żeby umowa spółki cichej przewidywała możliwość dalszego jej trwania z udziałem spadkobierców wspólnika. W takim przypadku wszelkie prawa i obowiązki, jakie przysługiwały zmarłemu wspólnikowi, w szczególności prawo do zysku, przysługiwać będą jego spadkobiercom.

Skonstruowanie użytecznej umowy spółki stanie się łatwiejsze dzięki naszemu poradnikowi. Zobacz krótki instruktaż!

Powiernictwo w spółce cichej

Innym sposobem na osiąganie zysków z działalności gospodarczej bez konieczności figurowania w jawnych rejestrach jest wykorzystanie powiernictwa. Jego istota polega na tym, że na podstawie umowy powiernictwa osoba ukryta (powierzający) przekazuje przedsiębiorcy jawnemu (powiernikowi) majątek niezbędny do założenia i prowadzenia przedsiębiorstwa. Zarówno powiernikiem, jak i powierzającym może być osoba fizyczna lub spółka.

Często zdarza się też, że osoba ukryta przekazuje zaufanej osobie posiadane udziały w spółce, przez co w jawnym rejestrze wpisana jako wspólnik jest osoba, której zostały powierzone udziały, a rzeczywisty ich właściciel pozostaje ukryty. Co ważne, powiernik jest tylko formalnym właścicielem powierzonych udziałów, działającym na rzecz „ukrytego” właściciela z obowiązkiem przeniesienia własności po upływie określonego terminu lub ziszczeniu się warunku albo na skutek wezwania. W umowie powiernictwa jest zazwyczaj szczegółowo opisane zobowiązanie do przekazywania wypracowanego zysku powierzającemu. Również ta konstrukcja może okazać się atrakcyjna dla przedsiębiorcy, który planuje zmianę warty i chce wprowadzić do biznesu profesjonalnego menedżera, a sam wolałby pozostać w ukryciu.
Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi artykułami, w których poruszamy tematy takie jak: kto może być zarządcą sukcesyjnym lub zarząd sukcesyjny ustawa.

Umowa powiernicza w spółce cichej

Umowa powiernicza – podobnie jak spółka cicha – nie jest uregulowana w polskich przepisach, dlatego wszelkie kwestie współpracy, w szczególności przekazywanie zysku, korzystanie i zwrot powierzonego majątku, powinny być precyzyjnie uregulowane w umowie. W przypadku śmierci, rozwiązania lub likwidacji powiernika przekazany mu majątek powinien zostać zwrócony powierzającemu lub przekazany innej, wskazanej osobie. Zaś w przypadku śmierci powierzającego, jeżeli strony w umowie powierniczej nie postanowiły inaczej, prawa, jakie przysługiwały powierzającemu, przechodzą na jego spadkobierców.

Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych zarówno wspólnik cichy, jak i powierzający są uznawani za podatników podatków dochodowych. Kwestie te nie są jednak wprost uregulowane w przepisach, warto więc zabezpieczyć poprawność rozliczeń w tych przypadkach i wystąpić z wnioskiem o interpretację indywidualną.

Podstawa prawna: 3531 k.c.

Kacper Ziniak

Inne artykuły na ten temat: