Spis treści
Spadek można przyjąć na dwa sposoby, tj. wprost (przyjęcie proste) albo spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W poniższym artykule przedstawiamy jak wygląda przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza i z jakimi formalnymi czynnościami się wiąże.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – co to znaczy?
W obu przypadkach do spadku po zmarłym wchodzi cały majątek wraz z ewentualnymi długami. Istotną różnicą jest jednak to, że przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają za ewentualne długi zmarłego tylko do wartości odziedziczonych aktywów, które wyznaczają stan czynny spadku. Oznacza to, że spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie musi oddawać wierzycielom spadkodawcy więcej, niż sam otrzymał z tytułu dziedziczenia. Jak w praktyce wygląda przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oraz wykonanie spisu inwentarza?
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza a długi – przykład:
Spadkodawca jest wdowcem. Ma dwoje dzieci – córkę i syna. W skład jego majątku wchodzą m.in.: dom o wartości 2 000 000 zł, samochód o wartości 100 000 zł, udziały w spółce o wartości 1 000 000 zł oraz dług z tytułu pożyczki w wysokości 4 000 000 zł. Jeżeli dzieci spadkodawcy przyjmą spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to przed wierzycielami swojego ojca będą odpowiadać tylko do wartości stanu czynnego spadku, tj. do kwoty 3 100 000 zł. Gdyby córka i syn przyjęli spadek wprost, to musieliby wspólnie spłacić wszystkie długi ich ojca w wysokości 4 000 000 zł.
Jak przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza?
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza następuje wtedy, gdy spadkobierca oświadczy przed sądem albo przed notariuszem, że chce przyjąć po zmarłym spadek z dobrodziejstwem inwentarza i dokona tego w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o powołaniu go do spadku. Przepisy stanowią, że taki sam skutek następuje także wtedy, gdy spadkobierca zachowa się biernie i w powyższym terminie nie złoży żadnego oświadczenia ani przed sądem, ani przed notariuszem. Więcej informacji omawiających przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza można znaleźć w odpowiedzi na pytanie: Co trzeba zrobić, żeby przyjąć spadek?
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza – co dalej?
Aby dowiedzieć się, jaka jest górna granica odpowiedzialności za długi zmarłego, należy sporządzić wykaz inwentarza albo spis inwentarza. Co je różni?
Wykaz inwentarza majątku spadkowego, potocznie zwanym prywatnym spisem inwentarza, może sporządzić spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu. Wykaz powinien zostać złożony przed notariuszem (wtedy ma formę protokołu notarialnego) albo w sądzie (wtedy sporządza się go na formularzu urzędowym według ustalonego wzoru). W obu przypadkach koszty ponoszą sporządzający. Składają się na nie głównie taksa notarialna w przypadku, gdy wykaz jest składany przed notariuszem, lub opłata sądowa w przypadku, gdy wykaz jest składany w sądzie. Łącznie trzeba liczyć się z wydatkiem rzędu kilkuset złotych. Warto nadmienić, że przy samodzielnym sporządzaniu takiego wykazu nie ma obowiązku korzystania z profesjonalnych rzeczoznawców majątkowych, co nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów.
Spis inwentarza – kto i kiedy sporządza?
Spis inwentarza jest zaś sporządzany przez komornika sądowego na podstawie postanowienia sądu i ma na celu szczegółowe oraz dokładne ustalenie składu i wartości całego spadku. Obejmuje zarówno aktywa (stan czynny), jak i pasywa (stan bierny) spadku. Wniosek o wydanie postanowienia o sporządzenie spisu inwentarza może złożyć osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą albo wykonawcą testamentu lub wierzycielem mającym pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – koszt spisu inwentarza
Koszty spisu inwentarza, co do zasady, ponosi osoba, która złożyła wniosek o jego sporządzenie. Nie jest to kwota stała, ale obliczana według stawki godzinowej. W przypadku, gdy w skład spadku wchodzi np. nieruchomość lub firma, komornik powoła biegłego w celu sporządzenia fachowej wyceny w postaci opinii. Koszt jej sporządzenia również pokryje wnioskodawca. W zależności od nakładu pracy komornika oraz konieczności powołania biegłego koszt spisu inwentarza może wynieść od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych. Zawsze jednak koszty sporządzenia spisu inwentarza przez komornika będą znacznie wyższe niż koszty poniesione przy sporządzaniu prywatnego wykazu inwentarza.
Wykaz inwentarza – rzetelność to podstawa
Niezależnie od tego, czy w konkretnym przypadku zostanie przygotowany prywatny wykaz inwentarza, czy spis inwentarza sporządzi komornik sądowy, warto zadbać o to, aby był on maksymalnie rzetelny. Przepisy stanowią bowiem, że spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, przestaje korzystać z ograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe w sytuacji, gdy podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych. Ponadto spadkobierca przestaje korzystać z ograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe, gdy podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
Na koniec należy zaznaczyć, że w niektórych sytuacjach, zwłaszcza gdy oczywistym jest, że długi spadkowe przewyższają aktywa, korzystniejsze od przyjęcia spadku może okazać się jego odrzucenie. Pozwoli to zaoszczędzić czas, stres i pieniądze potencjalnego spadkobiercy. Więcej na ten temat można przeczytać w odpowiedzi na pytanie: Co się dzieje, gdy spadkobierca odrzuci spadek?
Co to jest spadek sukcesja?
Sukcesja może odbyć się po śmierci właściciela firmy wpisanej do CEIDG, spółki cywilnej, jak również spółki prawa handlowego. Każdy przypadek jest inny. Sukcesja firm wpisanych do CEIDG oraz spółek cywilnych odbywa się przy udziale zarządcy sukcesyjnego. Proces sukcesji inaczej wygląda w przypadku spółek prawa handlowego. W takim przypadku konieczne jest sprawdzenie nie tylko dokumentów spadkowych, ale również umów spółek i porozumień wewnętrznych wspólników.
Filip Korzycki, Michał Sawicki
Podstawa prawna: art. 1031, art. 10311 k.c.; art. 637, art. 6371 k.p.c.
Rafał Szymkowiak
Powrót do PYTANIA I ODPOWIEDZI
