Po śmierci spadkodawcy jego spadkobiercy mają sześć miesięcy na podjęcie decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Znaczne obciążenie spadku długami często przesądza o tym, że spadkobiercy decydują się na odrzucenie spadku. Spadkobierca, który odrzuca spadek, jest wyłączony z dziedziczenia i jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że nie otrzymuje majątku zostawionego przez zmarłego, ale też nie odpowiada za długi związane ze spadkiem.
Jeżeli spadkobierca ustawowy (np. żona, dzieci, rodzice, rodzeństwo) odrzuca spadek, to do spadku zostaje powołany następny w kolejności spadkobierca ustawowy, zgodnie z przepisami prawa spadkowego.
Przykład:
Spadkodawca jest wdowcem i nie ma rodzeństwa. Jego rodzice od dawna nie żyją. Do dziedziczenia po spadkodawcy powołany jest jego syn jedynak jako jedyny spadkobierca. Prócz syna jedyną rodziną spadkodawcy jest jego wuj – brat matki. Ze względu na zadłużenie spadkodawcy syn w przepisowym terminie odrzuca spadek. Syn nie ma żony ani dzieci. Z powodu odrzucenia spadku przez syna spadek przypada wujowi, który również może podjąć decyzję o odrzuceniu spadku.
Inaczej wygląda to w przypadku dziedziczenia testamentowego. Spadkodawca może bowiem powołać w testamencie spadkobiercę oraz zastrzec, że w przypadku gdyby ten spadkobierca spadek odrzucił, spadek odziedziczy kolejny spadkobierca wskazany w testamencie. W razie odrzucenia spadku przez wszystkich spadkobierców testamentowych do spadku powołani są spadkobiercy ustawowi.
Przykład:
Spadkodawca, który nie ma żony ani własnych dzieci, sporządził testament, w którym powołał do całości spadku partnerkę życiową oraz postanowił, że jeżeli partnerka odrzuci spadek, to powołuje do spadku syna partnerki. Po śmierci spadkodawcy partnerka odrzuca spadek. Następnie do spadku zostaje powołany syn partnerki, który również spadek odrzuca. W związku z tym w dalszej kolejności do spadku będą powołani spadkobiercy ustawowi: rodzice, rodzeństwo i następnie dalsza rodzina spadkodawcy.
Może się również zdarzyć, że jedna osoba jest powołana do spadku częściowo z ustawy, a częściowo z testamentu. W tej sytuacji spadkobierca może wedle swojego wyboru: przyjąć spadek z ustawy i testamentu, odrzucić spadek z obu tytułów, przyjąć spadek z jednego tytułu i odrzucić z drugiego.
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę ustawowego
Gdy odrzucenie spadku przez spadkobiercę powoduje powołanie do dziedziczenia osoby małoletniej, do złożenia przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku wymagane jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego. Wówczas sześciomiesięczny termin do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym.
Sprawdź nasze inne artykuły i wpisy dotyczące firmy w spadku oraz dziedziczeniu JDG.
Jeżeli żaden z członków rodziny powołanych do dziedziczenia na podstawie ustawy nie przyjmie spadku, ostatnim spadkobiercą ustawowym jest gmina, na terenie której zamieszkiwał przed śmiercią spadkodawca. Z kolei jeżeli nie można ustalić miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy, ostatnim spadkobiercą ustawowym będzie Skarb Państwa.
Przykład:
Spadkodawca, właściciel 95% udziałów w spółce, nie sporządza testamentu, a jedynym członkiem jego rodziny jest brat. Jeżeli brat odrzuci spadek, w braku innych spadkobierców ustawowych spadek przypadnie gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W takiej sytuacji gmina stałaby się właścicielem 95% udziałów w spółce spadkodawcy.
Co więcej, obecne przepisy pozwalają nie tylko na odrzucenie spadku, ale także na zawarcie umowy o zrzeczenie się zachowku. Szerzej umowę zrzeczenia się prawa do zachowku opisujemy w artykule Umowa zrzeczenia się prawa do zachowku – jak ją wykorzystać w sukcesji biznesu?.
Karolina Kulińska – Polak
Powrót do PYTANIA I ODPOWIEDZI
