Osoba z zewnątrz w spółce rodzinnej – jaką formę działalności wybrać?

Przedsiębiorca, decydując się na wprowadzenie do spółki menedżera spoza rodziny, powinien przemyśleć wybór formy prawnej dla swojej firmy. Z jednej strony rodzaj spółki powinien minimalizować ryzyko gospodarcze, a z drugiej – zapewniać odpowiednie korzyści finansowe czy podatkowe.

Czasami taką spółkę należy dopiero powołać, czasami trzeba dokonać przekształcenia istniejącego podmiotu, a prawie zawsze zmodyfikować określone umową warunki jej funkcjonowania. Dlatego w tym miejscu warto zwrócić uwagę na główne cechy poszczególnych spółek istotne z punktu widzenia postawionego pytania.

Spółka jawna

Duża elastyczność spółki jawnej pozwala na zawarcie w umowie, na podstawie której ona działa, złożonych mechanizmów regulujących zasady współpracy z menedżerem z zewnątrz. Co istotne, ten rodzaj spółki nie wiąże praw wspólników z wysokością wnoszonych wkładów. Umowa spółki jawnej może nie tylko określać udział wspólnika w zysku niezależnie od tego, ile zainwestował w spółkę, ale też wprowadzać bardziej złożone zasady podziału tego zysku. Może np. przewidywać wzrost udziału menedżera w zysku po spełnieniu przez niego określonych wymogów, choćby osiągnięciu ustalonych wyników finansowych czy realizacji inwestycji. Może też w określonych sytuacjach uprzywilejowywać rodzinę. Elastyczność spółki jawnej można również wykorzystać do ustalenia zasad podejmowania uchwał w taki sposób, by decydujący głos w pewnych kwestiach miała zawsze rodzina oraz by w pewnych sytuacjach konieczna była jednomyślność. Inną korzyścią wynikającą z prowadzenia działalności w tej formie jest jednokrotne opodatkowanie zysków podatkiem dochodowym.

Jaką spółkę wybrać? Zobacz nasz film!

Wadą spółki jawnej jest natomiast w pewnych sytuacjach nieograniczona odpowiedzialność jej wspólników za jej zobowiązania. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, gdy majątek spółki nie wystarczy na spłatę tych zobowiązań, wierzyciel może żądać spłaty swych należności od każdego ze wspólników. Trudniejsze niż w innych rodzajach spółek są też w spółce jawnej zmiany osobowe w gronie wspólników. Minusem spółki jawnej, jak i innych spółek osobowych, jest możliwość rozwiązania spółki wskutek wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub jego wierzyciela osobistego.

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa ma wszystkie wskazane wyżej zalety spółki jawnej, a jednocześnie pozwala na ograniczenie odpowiedzialności wspólników za zobowiązania podmiotu.

W spółce komandytowej wyróżnia się dwa rodzaje wspólników: komplementariuszy, którzy zarządzają spółką i odpowiadają osobiście za jej zobowiązania, oraz komandytariuszy, którzy są wspólnikami – co do zasady – „pasywnymi” i nie odpowiadają prywatnym majątkiem za zobowiązania firmy. Wydaje się, że w przypadku spółek rodzinnych z zewnętrznym zarządem naturalną dla seniora i jego następców jest rola komandytariusza. Nie oznacza to jednak, że menedżer zawsze musi pełnić rolę komplementariusza i tym samym odpowiadać majątkiem osobistym za zobowiązania spółki. Popularnym rozwiązaniem jest powierzenie funkcji komplementariusza spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zarządzanej przez menedżera, który sam komplementariuszem jednak nie jest. Sytuacja ta sprawia, że także menedżer odpowiada swym majątkiem prywatnym za zobowiązania spółki w ograniczonym przepisami zakresie.

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółka komandytowo-akcyjna to spółka osobowa, która ma cechy zarówno spółki komandytowej, jak i akcyjnej. Jej niewątpliwą zaletą jest możliwość emisji akcji niemych, które mogą stanowić instrument do zbudowania programów motywacyjnych w spółce.

Spółka komandytowo-akcyjna ma jednak również kilka cech, które mogą stać się jej wadami. Do takich zakwalifikować można dość wysoki minimalny kapitał zakładowy (50 000 zł). Ponadto zgodnie z ustawą o CIT spółka komandytowo-akcyjna traktowana jest jak spółka kapitałowa, w związku z czym zobowiązana jest do zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych. Łagodzone jest to nieco przez zasady opodatkowania komplementariuszy przy wypłacie dywidendy, ale jest to z pewnością kwestia wymagająca poważnego rozważenia. Ponadto wszystkie uchwały akcjonariuszy muszą być protokołowane przez notariusza, co podnosi koszty prowadzenia spółki. Przepisy też ściślej niż w przypadku poprzednich rodzajów spółek regulują kwestie m.in. dotyczące wkładów, wypłat zysku oraz wzajemnych relacji wspólników.

Spółka z o.o.

Jest to jedna z najpopularniejszych form spółek, przede wszystkim ze względu na stosunkowo niewielki minimalny kapitał zakładowy (5000 zł) oraz ograniczoną odpowiedzialność wspólników za zobowiązania podmiotu. Ta ostatnia cecha, w powiązaniu z dość sztywno uregulowanymi zasadami prowadzenia tego rodzaju spółki, może być bardzo istotna, gdy rodzina przekazuje zarządzanie firmą osobie z zewnątrz. Spółka z o.o. jest ponadto atrakcyjna w przypadku ewentualnej sprzedaży wszystkich czy części jej udziałów i to niezależnie od tego, czy nabywcą byłyby osoby fizyczne, czy też inne podmioty.

Spółka z o.o., będąca spółką kapitałową, nie jest tak elastyczna, jak spółki osobowe. Wpływ na podejmowanie uchwał czy udział w zysku ma liczba udziałów posiadanych przez wspólnika. Istnieją, co prawda, pewne możliwości uprzywilejowania niektórych wspólników, jednak są one ograniczone przepisami. Wiele kwestii formalnych jest także odgórnie narzuconych przez przepisy i nieznaczne są możliwości ich modyfikacji. Z jednej strony utrudnia to funkcjonowanie przede wszystkim osobom zarządzającym spółką, z drugiej nie musi być wadą dla wspólników powiązanych rodzinnie, np. zainteresowanych sformalizowanymi procedurami kontrolnymi.

Spółka z o.o. jest też podwójnie opodatkowana. W pierwszej kolejności spółka płaci podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), w drugiej wspólnicy płacą podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) od wypłaconej dywidendy.

Spółka akcyjna

Ta forma prowadzenia działalności przewidziana jest przede wszystkim dla dużych biznesów prowadzonych na szeroką skalę. Przejawia się to choćby w kwocie minimalnego kapitału zakładowego, która wynosi 100 000 zł. Zasady jej działania są wysoce sformalizowane i wiążą się z wysokimi kosztami. Dlatego też jest to forma prawna rzadko wybierana dla prowadzenia spółek rodzinnych.

Podstawa prawna: art. 1 ust. 3 pkt 2 ustawy o CIT; art. 22, art. 102, art. 151, art. 301 k.s.h.

Tomasz Rutkowski

Powrót do PYTANIA I ODPOWIEDZI

Szukaj artykułu

Więcej wyników...

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

Masz pytania?

Skontaktuj się z ekspertem!
Rafał Szymkowiak
Radca prawny

tel.: 61 8 618 000
r.szymkowiak@pragmatiq.pl

Popularne tematy

    Inne artykuły na ten temat: