Zgodnie z przepisami skutkiem adopcji pełnej i całkowitej jest zerwanie więzów przysposabianego z dotychczasową rodziną. Adoptowane dziecko nie dziedziczy po biologicznych rodzicach, jeśli w chwili tzw. otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy) orzeczenie o adopcji jest prawomocne.
Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował o złożeniu skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego. W sprawie wydane zostało orzeczenie sądu rejonowego o adopcji dziecka, które stało się prawomocne w grudniu 2013 r. Biologiczny ojciec dziecka zmarł natomiast w maju 2013 r.
W postępowaniu spadkowym po zmarłym, sąd wezwał do udziału w sprawie jego dzieci, w tym także dziecko, wobec którego toczyła się sprawa o adopcję. Matka adopcyjna złożyła w imieniu dziecka (w innym sądzie, ze względu na adres zamieszkania) wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. W takim przypadku dziecko nie dziedziczyłoby długów biologicznego ojca. Co do zasady, zarówno prawa, jak i obowiązki podatkowe zmarłego przechodzą na jego spadkobierców. Dotyczy to jednak wyłącznie praw i obowiązków o charakterze majątkowym. Na ten temat można więcej przeczytać w artykule: Czy w skład spadku po zmarłym wchodzą również długi?
Sąd oddalił jednak wniosek matki adopcyjnej o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku jako bezprzedmiotowy przyjmując błędnie, że dziecko przysposobione po śmierci rodzica naturalnego nie jest jego spadkobiercą. Sąd nie zwrócił uwagi na fakt, że zmarły w chwili śmierci był według prawa ojcem tego dziecka. Orzeczenie nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się.
Tymczasem w marcu 2018 r. sąd prowadzący postępowanie spadkowe po zmarłym stwierdził, że dziecko dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Na ten temat można więcej przeczytać w artykule: Co to znaczy przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza i kto płaci za sporządzenie spisu (lub wykazu) inwentarza?
Rozstrzygnięcie sądu z marca 2018 r. jest zgodne z prawem, bowiem w chwili śmierci nie istniało jeszcze prawomocne orzeczenie sądu o adopcji dziecka. Ponadto – ze względu na błędne orzeczenie sądu do którego zwróciła się matka adopcyjna – nie zostało złożone oświadczenie o odrzuceniu spadku. Jednakże złożona przez RPO skarga nadzwyczajna powinna zostać uwzględniona. Błędne orzeczenie sądu nie powinno mieć wpływu na odpowiedzialność z tytułu dziedziczenia. W przypadku uwzględnienia skargi sąd na nowo rozpozna sprawę wniosku matki adopcyjnej o wyrażenie zgody na odrzuceniu spadku, co pozwoli na odrzucenie spadku przez dziecko.
Warto pamiętać, że przyjęcie spadku nawet z dobrodziejstwem inwentarza rodzi daleko idące skutki prawne. Wprawdzie przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobiercy odpowiadają za ewentualne długi zmarłego tylko do wartości odziedziczonych aktywów, które wyznaczają stan czynny spadku. Oznacza to, że spadkobierca przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie musi oddawać wierzycielom spadkodawcy więcej, niż sam otrzymał z tytułu dziedziczenia. Jednakże odpowiedzialność nie jest ograniczona jedynie do przedmiotów, które zostały nabyte w drodze spadku. Wierzyciel może prowadzić egzekucje z całego majątku spadkobiercy.
Powyższa sprawa pokazuje, iż sprawy spadkowe nie są proste. Dlatego zawsze warto jest korzystać z pomocy doradców, którzy pomogą w osiągnięciu zamierzonych efektów. Nie sposób bowiem wymagać, aby osoba działająca bez zawodowego pełnomocnika wiedziała, iż wydane orzeczenie sądu jest błędne. Jakkolwiek sytuacja ta spowodowała wiele komplikacji i nerwów.
Jacek Miłaszewski
