Spis treści
Kontynuowanie spółki osobowej po śmierci wspólnika, możliwość uczynienia przedmiotem zapisu windykacyjnego udziału w spółce osobowej, czy instytucja zarządcy tymczasowego, to tylko niektóre ze zmian zaproponowanych przez Ministra Przedsiębiorczości i Technologii.
Udział kapitałowy przedmiotem zapisu windykacyjnego
Obecnie kodeks cywilny uniemożliwia uczynienie udziału kapitałowego przedmiotem zapisu windykacyjnego. Postulowane zmiany miałyby wprowadzić do art. 9811 kc, jak podano w uzasadnieniu do projektu, dodatkową kategorię praw, które mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego, zwłaszcza, że przemawiają za tym względy gospodarcze i rodzinne. Należy jednak pamiętać, że zmiana dotyczy nabycia wyłącznie udziału kapitałowego. Jeżeli jednocześnie umowa spółki reguluje kwestie nabycia ogółu praw i obowiązków, wówczas spadkobiercy (zapisobiercy windykacyjni) uzyskają zarówno udział kapitałowy, jak i wspomniany ogół praw i obowiązków. Natomiast w sytuacji, gdy następcy zrezygnują z udziału w spółce osobowej, wówczas spółka jest obowiązana do wypłaty wartości udziału kapitałowego przypadającego na zmarłego wspólnika. Według twórców projektowanej zmiany w zakresie uczynienia udziału kapitałowego przedmiotem zapisu windykacyjnego, usprawni ona planowanie sukcesji w spółkach osobowych.
Polska Izba Handlu (PIH) odniosła się jednak nieco krytycznie do postulowanej zmiany. PIH wyraziła aprobatę dla uczynienia udziału kapitałowego przedmiotem zapisu windykacyjnego, ale uznała jednocześnie, iż zmiany te nie rozwiązują całościowo doktrynalnych sporów. W ocenie PIH, przepisy powinny również ściśle regulować możliwość uczynienia udziału kapitałowego przedmiotem zapisu zwykłego. Takie rozwiązanie usprawniłoby planowanie sukcesji w firmach rodzinnych. Dotyczy to sytuacji, w której właściciele planują przekazanie firmy jeszcze małoletnim dzieciom, z zastrzeżeniem przejęcia biznesu w przyszłości. W obecnym stanie rzeczy jest to raczej niemożliwe, a wprowadzenie zapisu zwykłego w odniesieniu do udziału kapitałowego w spółce osobowej rozwiązałoby problem.
W innych artykułach i wpisach poruszamy powiązane tematy takie jak: wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego lub planowanie spadkowe.
Spółka osobowa po śmierci wspólnika
Aktualny stan prawny dopuszcza możliwość trwania spółki osobowej po śmierci wspólnika, o ile zostało do uregulowane w umowie spółki za życia spadkodawcy. Pozostają jednak dwie istotne kwestie, które nadal nie zostały przez ustawodawcę rozwiązane. Po pierwsze, dalszy los spółki dwuosobowej po śmierci jednego wspólnika, a po drugie trwanie spółki pomiędzy pozostałymi wspólnikami oraz spadkobiercami. W pierwszym przypadku, zmiany mają wprowadzić rozwiązanie, zgodnie z którym śmierć jednego wspólnika w spółce dwuosobowej nie powoduje jej natychmiastowego rozwiązania, a dopiero z upływem 12 miesięcy od dnia zaistnienia zdarzenia, chyba że zastosowane zostanie drugie postulowane rozwiązanie, polegające na ustaleniu pomiędzy dotychczasowymi wspólnikami spółki a spadkobiercami zmarłego wspólnika czy spółka ma kontynuować swoją działalność.
Polska Izba Handlu jak najbardziej uznała powyższe zmiany za właściwe rozwiązanie problemu, z jednym zastrzeżeniem, przepis powinien w sposób wyczerpujący uregulować dopuszczalny zakres swobody umów w kwestii praw i obowiązków przejmowanych przez następcę prawnego. Przepis powinien wskazywać zarówno na spadkobierców, jak i zapisobierców. Po drugie, wspólnicy powinni mieć możliwość uregulowania w umowie spółki, które prawa i obowiązki zostaną przejęte przez następcę prawnego. W obecnym stanie prawnym nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą. Zatem uregulowanie możliwości wskazania w umowie spółki przekazywanych praw i obowiązków niemajątkowych, usprawniłoby funkcjonowanie spółki osobowej po śmierci wspólnika.
Zarządca tymczasowy
Projektodawca zaproponował wprowadzenie nowej instytucji zarządcy tymczasowego. Powołana instytucja została stworzona na kształt instytucji zarządcy sukcesyjnego, ale obejmuje wyłącznie zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa. Dotyczy to sytuacji, w której udział w przedsiębiorstwie wejdzie do spadku po zmarłym małżonku jednoosobowego przedsiębiorcy. Wówczas małżonek spadkodawcy, spadkobierca który przyjął spadek albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, mają możliwość powołania zarządcy tymczasowego.
Elementem projektu, zakwestionowanym przez Polską Izbę Handlu, jest konieczność wyrażenia zgody na powołanie zarządcy tymczasowego przez osoby, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie większy niż 85/100. W ocenie PIH jedyną osobą, która taka zgodę powinna wyrazić, jest małżonek, czyli przedsiębiorca. Wskazane postanowienie według PIH należy uznać za niezrozumiałe, bowiem zarządzanie udziałem małżonka przedsiębiorcy dotyczy wyłącznie majątku, a nie wykonywania działalności gospodarczej, a tym samym taki wymóg nie znajduje uzasadnienia.
Na czym polega planowanie sukcesji?
Planowanie sukcesji w biznesie obejmuje przygotowanie i wdrożenie rozwiązań pozwalających na zarządzanie majątkiem oraz ustalanie mechanizmów transferu majątku na rzecz wskazanych sukcesorów. Rozwiązania takie mogą zostać wdrożone przy wykorzystaniu instrumentów przewidzianych przez przepisy polskiego prawa (np. testament), jak również przy użyciu innych mechanizmów.
AKTUALIZACJA
Omawiany artykuł (9811 kc) został ostatecznie znowelizowany przez ustawodawcę w ten sposób, że dodano do niego możliwość ustanowienia zapisu windykacyjnego w postaci ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Dzięki temu rozwiązaniu, znacznie ułatwiono przeprowadzenie sukcesji w spółkach osobowych (jak spółka komandytowa albo spółka jawna).
Karolina Matkowska
(Źródło: http://www.pih.org.pl/index.php/1897-polska-izba-handlu-przedstawia-swoje propozycje-do-zmian-w-zakresie-dziedziczenia-biznesu oraz uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych)
